“نقش زنان برای صلح، طوریکه گفته می شود کم و تشریفاتی نیست”

کابل (پژواک، ۲۳ قوس ۹۹): نقش زنان افغان برای صلح، همانطوریکه گفته می شود کم و تشریفاتی نیست. “رواج چادر پيش کردن” آن هنوز هم زنده است و برخی از زنان برای تامین صلح، از راه این سنت در کشور کمر بسته اند.

توافقنامۀ صلح بین امریکا و طالبان در ماه حوت ۱۳۹۸ در دوحه به امضا رسید که به اساس آن ۵۰۰۰ زندانی طالبان و يک هزار زندانی دولت رها شدند و مذاکرات بین الافغانی صلح، بتاریخ ٢٢ سنبله در دوحه آغاز شد؛ اما تاکنون فقط به راهکار مذاکرات به توافق رسیده اند و در حال حاضر مشغول کار بر روی اجندای مذاکرات اند.

رادیو آزادی، روزنامۀ هشت صبح، آژانس جمهور و رسانه های مختلف دیگر، گزارش داده اند که نقش زنان در روند صلح افغانستان، کم است و همین نقش کم آنها نیز تشریفاتی است.

اما یافته های پژواک نشان می دهد که مانند گذشته، در جامعۀ افغانی چادر زنان هنوز هم سمبل احترام است و گرچه تعداد زنان در شورای صلح و هیئت مذاکراتی، از تعداد مردان کمتر است؛ اما زنان اشتراک کننده در روند مرتبط، سهم فعال دارند و تلاش های زنان افغان برای صلح در سطح اجتماعی نیز قابل توجه است.

پیشینۀ عنعنۀ پيش کردن چادر

مدت هاست که زنان در پایان دادن به منازعه ها و خصومت ها در افغانستان نقش داشته اند و مؤرخان می گویند که از راه مثل “پيش کردن چادر”، زنان افغان به خصومت ها و درگیری های بزرگ پایان داده اند.

حبیب الله رفیع مشاور اکادمی علوم افغانستان، به آژانس خبری پژواک گفت گه پيش کردن چادر در افغانها، برای به پايان رساندن دشمنی ها و خصومت ها یک سنت قدیمی است.

وی افزود که در طول تاریخ هر زمانی که بین دو قبیله یا گروه، منازعه به میان آمده و به خونریزی منجر ميشد، برخی بزرگسالان به خاطر صلح مداخله می کردند و چادر خود را پيش مى کردند.

به گفتۀ وی، در گذشته این پيش کردن چادر، به هر دو طرف ارزش بیشتری داشت و به چادر زنان احترام می گذاشتند، جنگ را جابجا متوقف می كردند و سپس رهبران دو طرف می نشستند و درگیری ها و دشمنی ها را به پایان می رساندند.

تاجور کاکر  فعال امور صلح نیز پيش کردن چادر را یکی از بهترین سنت ها برای پایان دادن دشمنی ها بین دو طرف دانسته گفت: “مادربزرگ من قصه می کرد که امیر عبدالرحمن خان در کندهار، به امیر سیاه مشهور بود و یک زمانی به مردم بسیار ظلم می کرد، از طرف شب مردم را از خانه های شان بیرون می کرد و کسی جرئت نمی کرد که برایش بگوید این کار را انجام نده! مادربزرگ من می گفت که ايشان با احترام به پيش کردن چادر ما؛ این ظلم های خود را متوقف کرد.”

تلاش های تازۀ پيش کردن چادر برای صلح

در حدود دو سال اخیر، نمونه هایی از حرکت ها و تلاش های زنان برای صلح در مرکز و ولایات کشور مشاهده می شود و اکنون برخی زنان  تلاش می کنند که تا یک حرکت صلح را زیر عنوان “پيش کردن چادر”، آغاز کنند.

فریده کوچی عضو پیشین مشرانوجرگه گفت که تلاش های خود را برای جمع آوری تعدادی از زنان تحت عنوان “پيش کردن چادر” آغاز کرده و سپس به طور مشترک، از دولت و طالبان خواست آتش بس خواهند کرد.

او افزود: “من مصروف ساختن یک نهاد زنان هستم، ما گفتیم مردان خو هیچ کاری نکردند، ما می ایستیم، چادر را به طالبان پيش مى کنيم که بچه ها این چادر خودرا به شما پيش کرديم، شما در این چادر چه را می اندازید؟ من به آسانی چادر خود را بر نمی دارم، صد روز روی یک پا می ایستم تا چیزی را در چادر ما بگذارید، چادر من نیست این چادر بیبیان است… طالبان مجبوراند تا چیزی در چادر ما  بگذارند، دل آنها نیز خواهند سوخت که یک مادر و یک خواهر، پيش شان ایستاده است.”

کوچی گفت: “جهاد این است که زنان به طرف های درگیری برای آوردن صلح، چادر پيش کنند و جهاد این است که طالبان در چادر آنها آتش بس و پیام صلح را بگذارند.”

وی افزود که شركت كنندگان این حرکت که ایجاد می شود، به دولت نیز صدا خواهند کرد، عذر خواهند کرد و چادر بریش پيش خواهند کرد که “نکو دولت! از این جنجال ها بگذر.”

فریده کوچی گفت که وی با برخی از زنان در کابل، در این باره صحبت کرده و برای این کار،  به تمام ولایات افغانستان سفر می کند؛ تا آن زنان بزرگسال را جمع آوری کند که فرزندان خود را در جنگ از دست داده و به هر یک شان، یتیمان خود را برجا گذاشته اند.

برخی از زنان نیز از چنین تلاشها قدردانی می كنند، آنرا مفید می دانند و می گویند آمادگی پیوستن به آنها را دارند.

تاجور کاکر گفت: ” کسی به ما فرصتی نمی دهد، اگر نه در شرایط فعلی، تشکیل چنین گروهی بیطرف کار دشواری نیست، اگر به چنین خدمتی فرصت برابر شود، من نیز برایش حاضر هستم.”

به گفتۀ وی، تلاش ها و اعتراضات زنان برای صلح در داخل کشور نیز سودمند است؛ اما بهتر است گروهی از زنان بیطرف تشکیل شود، به دوحه بروند و برای صلح به هر دو طرف چادر پيش کنند.

او امیدوار است که هر دو طرف (طالبان و دولت) افغان اند، این عنعنه را می دانند و چادر خواهران و مادران خو را خالی نخواهند گذاشت.

محمد شریف ځدران مسئول بخش تاریخ انستیتیوت اکادمی علوم نیز نظر به عنعنۀ “پيش کردن چادر” از سوى زنان بیطرف افغان، می خواهد که یک گروه را تشکیل کند و از سازمان ملل بخواهد تا زمینۀ رفتن به دوحه را برای آنها فراهم کند.

شهلا فرید استاد پوهنځی حقوق و علوم سیاسی پوهنتون کابل گفت که طرفدار تشکیل چنین گروهی است، قبلاً هم تلاش تشکیل چنین گروهی را کرده و معتقد است که اگر گروه بیطرفی از زنان، به طرف های صلح، چادر صلح پيش کنند؛ پس تاثیر مثبت خواهد داشت.

در مقاله اى زیر عنوان «پړونى او سوله»، نظیفه حقپال دیپلمات پیشین افغان نیز در مورد سنت گرفتن چادر آمده است: “چادر زنان در اجتماع افغانی، نمادی از احترام است؛ همانطوریکه لونگی مصداق عظمت تلقی می شود.”

وی نوشته است: “من در اوقات مختلف برای ماموریت های سازمان ملل، به قریه جات افغانستان رفته ام؛ دیده ام که در دهکده های کوچک و جرگه ها از زنان پرسیده می شود. در درگیری هایی که ده ها نفر در آن کشته و زخمی شده باشند، به اساس سنت، حضور زنان در جرگه می تواند جنبۀ بخشیدن(گذشت) را تقویت کند.”

به نظر وی، روحیه انتقام جویی در جنگ ها را نيز می توانند همین زنان  کاهش دهند؛ زیرا هر فرد مسلح که عقیدوی و یا عقدوی جنگ می کند، از سخن مادر فرار کرده نمی تواند.

نظریات طالبان و دولت در مورد “پيش کردن چادر”

از داکتر محمد نعیم سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر پرسیدیم که با توجه به سنت افغانستان، یکتعداد زنان افغانی می خواهند با استفاده از امکانات، جمع شوند و از هر دو هیات مذاکراه کننده، با پيش کردن چادر، خواست آتش بس و صلح کنند، شما در این مورد چه می گویید؟

وی در جواب این سوال فقط گفت: “در مورد صلح گفتگوها جریان دارد، هر دو تیم نشسته است، امید است که مشکلات از طریق گفتگوها حل شود.”

صدیق صدیقی سخنگوی ریاست جمهوری گفت اگر چنین گروهی از زنان تشکیل شود، آنها از آن استقبال می کنند و طالبان باید صدای صلح و آتش بس زنان را بشنوند.

وی گفت: “حکومت همیشه آتش بس خواسته و خواست آتش بس را کرده است؛ زیرا که آتش بس، خواست تمام مردم است؛ اما طالبان تاکنون این پيشنهاد را نپذیرفته اند.”

“تلاش های زنان برای صلح منسجم تر از مردان است”

بر اساس گزارش ها، زنان اخیراً برای تامین صلح و آتش بس، تظاهرات و تجمعات و سایر حرکت های مدنی را در کابل، هلمند، ننگرهار و برخی ولایات دیگر برگزار کرده اند.

همچنین برخی زنان گفته اند که اگر صلح می آید؛ قاتلان همسر و فرزندان خود را می بخشند.

لعل محمد صفا باشندۀ ولایت هلمند که در تنظیم چندین تظاهرات زنان برای صلح در این ولایت نقش داشته است، به آژانس خبری پژواک گفت که صدای زنان در روند صلح، انسجام بیشتری نسبت به صدای مردان دارد و زنان، بخاطری برای صلح تلاش های زیادى را انجا داده اند که آنها در جنگها سهم ندارند؛ اما خسارات زیادی به آنها وارد شده است.

وی افزود: “همین زنان اند که فرزندان خود را از دست می دهند، بیوه می شوند، برای اینکه دیگر اذیت نشوند، گریه نکنند، در کنار فرزندان و خانواده های شان در صلح زندگی کنند، در هرجایى که صدای صلح بلند شده باشد، صدها زن در آن اشتراک کرده با یک صدا از طرف های درگیر، صلح را خواسته اند.”

نقش زنان در ساختارهای رسمی صلح کم؛ اما تشریفاتی نیست

رهبری کمیتۀ سیاسی شورای عالی مصالحۀ ملی در چوکات دولت، در مجموع  ۴۶ عضو دارد که هشت تن از آنها زن اند.

همچنین در تیم هئیت مذاکراتی دولت افغانستان با طالبان؛ چهار زن و ۱۷ مرد شامل اند؛ اما تمام اعضای تیم مذاکره کنندۀ طالبان، مرد هستند.

شریفه زرمتی یکی از اعضای هیئت جمهوری اسلامی افغانستان، گفت بهتر بود که  تعداد زنان در این هیئت بیشتر مى بود؛ اما اگر تعداد آنها کم هم است، مشارکت آنها تشریفاتی نیست.

وی دربارۀ چگونگی نقش زنان در هیئت مذاکره کننده افزود: “آنقدر اعتماد به خود دارند که به سطح افغانستان نمایندگی از زنان کرده می تواند… برادرانی که در هیئت همراه ما هستند، به طور مساوی در مذاکرات، حقوق زنان و صلح با ما کار می کنند.”

فروزان داوودزی فعال امور صلح گفت که تعداد موجود زنان در هیئت حکومت، با مشورۀ دولت انتخاب شده اند و اگر تعداد آنها بیشتر می بود، بهتر بود؛ اما آنها بازهم همیشه مانند مردان صدای خود را بلند می کردند.

داودزی افزود که با توجه به مذاکرات صلح، نقش زنان در این هیئت تشریفاتی نبوده و آنها با جرئت، از حقوق زنان و همچنین در میز مذاکره از صلح حمایت می کنند.

نبود زنان در تیم مذاکراتی طالبان

زرمتی گفت که اگر در هیئت طالبان زنان موجود می بودند، پس به زودی می توانستند زبان یکدیگر را درک کنند.

وی گفت: “اگر در هیئت طالبان زنانی حضور می داشتند، ما می توانستیم به اساس وجوهات مشترک که شفقت، عاطفه و دلسوزی است، با همان زبان صحبت کنیم و نتایج آن بیشتر از هشتاد درصد مثبت مى بود.”

محمد شریف ځدران رئیس انستیتوت تاریخ اکادمی علوم نیز گفت که از نظر سیاست روزمره، این بسیار خوب می بود که در تیم مذاکره کنندۀ طالبان، زنان هم حضور می داشتند.

گلالی صافی عضو مشرانوجرگه گفت که عدم حضور زنان در هیئت طالبان، نشان می دهد که آنها هنوز در مورد این موضوع بین خود بحث نکرده اند و نخواسته اند که زنان، در رهبری آنها سهمگیر باشند.

از دکتر محمد نعیم سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر پرسیدیم که چرا به زنان در این هیئت سهم نداده اند؛ در حالیکه زنان مسلمان در زمان حضرت محمد (ص) در مسائل سیاسی مانند بیعت، هجرت و مشورت سهم می گرفتند و ام سلمه (رض) نیز در صلح حدیبیه به پیامبر (ص) مشوره داده است؟

وی در پاسخ گفت: “به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همانطوریکه شما گفتید، حضرت ام سلمه همسر آن مبارک، مشوره داده است، نه زن دیگر. به مجاهدین هم زنان شان مشوره می دهند. همچنان کدام مجاهدینى هم که هجرت کرده اند؛ همسران آنها نیز با آنها مهاجرت کرده اند.”

اگرچه در هیئت طالبان زن موجود نیست و در هیئت دولت هم تعداد زنان کمتر از مردان است؛ اما به اساس اظهارات منابع در این گزارش و نظر به تلاش های زنان برای صلح،  به سطح عموم تلاش های زنان برای صلح قابل توجه است.

احمد صهیب حسرت

Hits: 6705